يادآوري اصول اساسي ديپلماسي
امير موسوي
مقام معظم رهبري در ديدار مسوولان وزارت امور خارجه و سفراي جمهوري اسلامي ايران ضوابط و شاخص‌هاي سياست خارجي موفق را برشمردند و توصيه‌هايي به ديپلمات‌هاي ايراني داشتند. بر اساس اصل 110 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران «تعيين سياست‌هاي كلي نظام» يكي از مواردي است كه بر عهده ايشان گذاشته شده و بايد استراتژي‌هاي كلي و اصولي را كه مقام معظم رهبري عنوان كردند به عنوان سياست‌ها و اصول كلي در حوزه سياست خارجي در نظر گرفت. مواردي نظير «عزت، حكمت و مصلحت» كه از سوي مقام معظم رهبري تعريف شد، چراغ راه ديپلمات‌هاي ايراني در ديدارهاي ديپلماتيك، حضور در مجامع بين‌المللي و گفت‌وگو با طرف‌هاي خارجي است. اينكه مقام معظم رهبري در حوزه تعريف اين مفاهيم وارد شدند بسيار اهميت دارد، چراكه گاهي مسوولان به سبب مشغوليت‌هاي اجرايي از معاني دور مي‌شوند و اقدام ايشان را بايد نوعي يادآوري ارزيابي كرد كه مسوولان بايد مراقب باشند و بر اساس اين اصول و تعاريف مشخص سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران را پيش ببرند. مقام معظم رهبري علاوه بر اين اصول اساسي، 6 ضابطه نيز شامل توانايي تبيين اقناع‌كننده منطق رويكردهاي كشور در مسائل مختلف، حضور اثرگذار و جهت‌بخش در پديده‌ها، حوادث و جريان‌هاي مختلف سياسي-اقتصادي جهان، رفع و كاهش سياست‌ها و تصميمات تهديدآميز عليه ايران، تضعيف كانون‌هاي خطرآفرين، تقويت دولت‌ها و مجموعه‌هاي متحد و همراه با ايران و توسعه عمق راهبردي كشور و قدرت تشخيص لايه‌هاي پنهان در تصميمات و اقدامات منطقه‌اي و جهاني براي ديپلمات‌ها مطرح كردند. تاكيد رهبري بر موضوع تشخيص لايه‌هاي پنهان در تصميمات و اقدامات منطقه‌اي و جهاني نشان مي‌دهد كه ايشان يك مطالبه جدي از ديپلمات‌ها دارند كه به جاي گزارشگر بودن و عمل كردن مانند يك خبرنگار پژوهشگر باشند و با فهم صحيح، مطالب را به درستي به مركز منتقل كنند.
دوري‌گزيني از سطحي‌نگري از ضروريات كار به عنوان يك ديپلمات است. برخي ديپلمات‌ها مرتب گزارش‌هايي سطحي مي‌نويسند و گزارش‌هاي آنها به تهران فاقد جزييات و فهم دقيق مساله است. اطلاع‌رساني امر مطلوبي است اما كنه مطلب بايد فهميده شود و اين مساله مهم‌تري است. براي من كه به مدت 38 سال به عنوان يك ديپلمات جمهوري اسلامي فعاليت كرده‌ام، نكاتي كه رهبري مطرح كردند چنين به نظر مي‌آمد كه از سوي يك ديپلمات حرفه‌اي و بسيار مسلط به مسائل بين‌المللي مطرح شده و بسيار لازم است كه ديپلمات‌هاي ايراني مرتبا اين توصيه‌ها را مرور كنند. از نكات جالب توجه ديگري كه رهبري معظم انقلاب به آن اشاره داشتند، دوري از ديپلماسي التماسي بود. در برخي موارد، ما شاهد آن بوده‌ايم كه پيشامد‌ها و اتفاقات برخي مسوولان را به اين سمت و سو مي‌كشاند كه بخواهند براي ايجاد راه‌حل خواهان گفت‌وگو با طرف‌هاي خارجي شوند كه اين مساله مردود است و تاكيد مقام معظم رهبري بر اين است كه بايد در داخل كشور و با اتكا به توان داخلي به دنبال يافتن راه‌حل بود.
از نگاه رهبري درايت و تدبير ديپلمات‌ها هم يك نياز اساسي است، چراكه در مواقعي بر اساس اصل مصلحت آنها بايد راهي براي گذشتن از كنار موانع دشوار و ادامه دادن راه براي رسيدن به هدف بيابند و توجه داشته باشند كه حفظ اصول منافاتي با مصلحت ندارد. آنها نبايد اصول را قرباني مصلحت كنند. دولت‌هاي غربي كه موقعيت اقتصادي خوبي دارند گاهي بر اين باورند كه مي‌توانند با فشار خواسته‌هاي خود را به جمهوري اسلامي ايران ديكته كنند، اما رعايت اين موارد كه در بسياري از موارد به خوبي در اجرا پياده شده، نشان مي‌دهد جمهوري اسلامي ايران اصول خود را قرباني نخواهد كرد. ٭ ديپلمات پيشين